Bawełna indyjska
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | |||
Rząd | ślazowce | ||
Rodzina | ślazowate | ||
Rodzaj | bawełna | ||
Gatunek | bawełna indyjska | ||
Nazwa systematyczna | |||
Gossypium herbaceum L. Sp. Pl. 693 1753[3] | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
brak danych | |||
|
Bawełna indyjska (Gossypium herbaceum L.) – gatunek roślin z rodziny ślazowatych. Rośnie dziko w Afryce (Mozambik, Zimbabwe, Botswana, Namibia, Południowa Afryka, Suazi), ponadto jest uprawiana w innych krajach afrykańskich i w niektórych państwach Azji (Indie, Afganistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan, Chiny)[5].
Morfologia
- Pokrój
- Bylina o wysokości do 1,5 m[6]. Uprawia się ją jako roślinę jednoroczną[7].
- Liście
- Długoogonkowe, 3-7 klapowe, owłosione[6]
- Kwiaty
- Małe, żółte, z fioletowym środkiem. Wyrastają pojedynczo w kątach liści. Mają trwały, 3-działkowy kieliszek, który całkowicie okrywa pączki kwiatowe. Kielich zrosły, 5-działkowy, korona 5-płatkowa, Pręciki liczne, zrośnięte w rurkę otaczającą słupek[6]
- Owoc
- Torebka z licznymi nasionami. Zaopatrzone one są obficie we włoski, które pełnią rolę aparatu lotnego i umożliwiającego przenoszenie nasion przez wiatr na duże odległości[6].
Zastosowanie
- Roślina włóknodajna, używana do wytwarzania włókna zwanego bawełną. Otrzymuje się je z długich włosków otaczających nasiona[6]. Po raz pierwszy zaczęto uprawiać ten gatunek bawełny około 500 lat p.n.e. w Indiach, do których dostała się ona z Persji. Później jej uprawa rozpowszechniła się także w Palestynie i innych rejonach. W Biblii wymieniona jest tylko raz, w Księdze Estery (1,6), gdzie określona jest hebrajskim słowem karpas. W Egipcie rozpoczęto ją uprawiać dopiero w czasach Imperium Rzymskiego[7].
- Do wytwarzania bawełny wykorzystuje się tylko długie włoski. Z włosków krótkich, zwanych podwłosiem, wytwarza się papier[6].
- W krajach o ciepłym klimacie jest uprawiana również jako roślina ozdobna[8]. Po raz pierwszy zaczęto ją w Indiach uprawiać właśnie w celach ozdobnych, później dopiero jako roślinę włókienniczą[7].
- Z nasion otrzymuje się olej, zarówno jadalny, jak i techniczny[6].
- Wytłoki pozostałe po tłoczeniu oleju są wartościową paszą dla zwierząt[6].
- Z łodygi otrzymuje się włókna, z których wytwarza się powrozy[6].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-19] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
- ↑ Gossypium herbaceum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-11-20].
- ↑ a b c d e f g h i Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
- EoL: 483662
- EUNIS: 175790
- Flora of China: 200013694
- Flora of North America: 200013694
- GBIF: 3152658
- identyfikator iNaturalist: 431070
- IPNI: 559730-1
- ITIS: 506096
- NCBI: 34274
- Plant Finder: 282562
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2831088
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:559730-1
- Tela Botanica: 84194
- identyfikator Tropicos: 19600024
- CoL: 3H4C4