Drzewiak
| Dendrolagus | |||
| S. Müller, 1840[1] | |||
 Drzewiak rudy (D. matschiei) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | ||
| Typ | strunowce | ||
| Podtyp | kręgowce | ||
| Gromada | ssaki | ||
| Podgromada | żyworodne | ||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | torbacze | ||
| Rząd | dwuprzodozębowce | ||
| Rodzina | kangurowate | ||
| Podrodzina | kangury | ||
| Plemię | Dendrolagini | ||
| Rodzaj | drzewiak | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Dendrolagus ursinus S. Müller, 1840 (= Hypsiprymnus ursinus Temminck, 1836) | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
| |||
| |||
Drzewiak[4] (Dendrolagus) – rodzaj ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii, na Nowej Gwinei i okolicznych wyspach[5][6][7].
Morfologia
Długość ciała 42–89 cm, długość ogona 41,5–96,5 cm; masa ciała 5,4–23 kg (samce są większe i cięższe od samic)[6][8].
Systematyka
Rodzaj zdefiniował w 1840 roku niemiecki przyrodnik Salomon Müller w publikacji autorstwa Coenraada Jacoba Temmincka o tytule Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche Overzeesche Bezittingen[1]. Müller wymienił dwa gatunki – Dendrolagus inustus S. Müller, 1840 i Hypsiprymnus ursinus Temminck, 1836 – nie wyznaczając gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1888 roku angielski zoolog Oldfield Thomas na typ nomenklatoryczny wyznaczył drzewiaka niedźwiedziego (D. ursinus)[9].
Etymologia
Dendrolagus (Dendrolegus, Drendrolagus): gr. δενδρον dendron ‘drzewo’; λαγως lagōs ‘zając’[10].
Podział systematyczny
Wyróżniono czternaście współcześnie występujących gatunków należących do Dendrolagus[11][8][5]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[4] | Podgatunki[6][5][8] | Rozmieszczenie geograficzne[6][5][8] | Podstawowe wymiary[6][8][b] | Status IUCN[12] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | Dendrolagus bennettianus | De Vis, 1887 | drzewiak czarnostopy | gatunek monotypowy | Australia (północno-wschodni Queensland (rzeka Daintree na północ aż do Cooktown, na zachód do Mount Windsor Tablelands) | DC: 54–75 cm DO: 63–84 cm MC: 6,3–13,4 kg | NT |
| Dendrolagus lumhotzi | Collett, 1884 | drzewiak jasnolicy | gatunek monotypowy | Australia (północno-wschodni Queensland (od Mount Carbine Tableland na południe do Kirrimy) | DC: 42–71 cm DO: 52–84 cm MC: 4,7–9,9 kg | NT | |
 | Dendrolagus inustus | S. Müller, 1840 | drzewiak szary | 2 podgatunki | północno-zachodnia i północna Nowa Gwinea w Indonezji i Papui-Nowej Gwinei (na zachód od Wewak, włącznie z wyspą Yapen); prawdopodobnie wyspy Papui Zachodniej | DC: 55–89 cm DO: 64–96 cm MC: 7–23 kg | VU |
 | Dendrolagus ursinus | (Temminck, 1836) | drzewiak niedźwiedzi | gatunek monotypowy | północno-zachodnia Nowa Gwinea w Indonezji (półwyspy Ptasia Głowa i Bomberai) | DC: 53–73 cm DO: 59–72 cm MC: brak danych | VU |
 | Dendrolagus mbaiso | Flannery, Boeadi & A.L. Szalay, 1995 | drzewiak naziemny | gatunek monotypowy | środkowo-zachodnia Nowa Gwinea w Indonezji (regiony Tembagapura i Kwiyawagi oraz Góry Śnieżne) | DC: 66–67 cm DO: 41–52 cm MC: 5,4–8,6 kg | EN |
 | Dendrolagus dorianus | Ramsay, 1883 | drzewiak jednobarwny | gatunek monotypowy | Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (środkowe górskie obszary w południowo-wschodniej półwyspowej części) | DC: 55–78 cm DO: 45–66 cm MC: 8,2–13,4 kg | VU |
 | Dendrolagus mayri | W. Rothschild & Dollman, 1933 | drzewiak samotny | gatunek monotypowy | Nowa Gwinea w Indonezji (znany z półwyspu Wondiwoi w Papui Zachodniej) | DC: około 63,5 cm DO: około 57 cm MC: około 9,3 kg | CR |
 | Dendrolagus notatus | Matschie, 1916 | drzewiak papuaski | gatunek monotypowy | Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (wschodnie Góry Centralne) | DC: 51–69 cm DO: 43–56 cm MC: 6–9,1 kg | EN |
| Dendrolagus stellarum | Flannery & Seri, 1990 | drzewiak górski | gatunek monotypowy | Nowa Gwinea w Indonezji i Papui-Nowej Gwinei (zachodnie Góry Centralne (od Tembagapury do Hak-Orn)) | DC: 61–70 cm DO: 49–58 cm MC: 6,5–9,5 kg | VU | |
 | Dendrolagus scottae | Flannery & Seri, 1990 | drzewiak stokowy | gatunek monotypowy | północna Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (góry Bewani i Torricelli) | DC: 56–75 cm DO: 52–59 cm MC: 6,8–11,5 kg | CR |
 | Dendrolagus goodfellowi | O. Thomas, 1908 | drzewiak dwupręgi | 2 podgatunki | Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (Góry Centralne i południowo-wschodni półwyspowy obszar); introdukowany do Nowej Brytanii w Archipelagu Bismarcka | DC: 50–84 cm DO: 53–85 cm MC: 5,6–9,5 kg | EN |
| Dendrolagus pulcherrimus | Flannery, 1993 | drzewiak złotogrzbiety | gatunek monotypowy | dwie rozłączne populacje w północnej Nowej Gwinei:Indonezja (góry Foja) i Papua-Nowa Gwinea (góry Torricelli) | DC: 58–63 cm DO: 71–72 cm MC: 7–7,2 kg | CR | |
 | Dendrolagus matschiei | Förster & W. Rothschild, 1907 | drzewiak rudy | gatunek monotypowy | północno-wschodnia Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (półwysep Huon); introdukowany na wyspę Umboi | DC: 51–66 cm DO: 45–68 cm MC: 7–10 kg | EN |
| Dendrolagus spadix | Troughton & Le Souef, 1936 | drzewiak nizinny | gatunek monotypowy | południowo-środkowa Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (hinterland Zatoki Papua) | DC: 50–64 cm DO: 62–72 cm MC: 7–9,1 kg | VU |
Kategorie IUCN: NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony.
Opisano również gatunek wymarły z plejstocenu Nowej Gwinei[13]:
- Dendrolagus noibano Flannery, Mountain & Aplin, 1983
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b S. Müller: Over de zoogdieren van den Indischen Archipel. W: C.J. Temminck: Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche Overzeesche Bezittingen. Leiden: in commissie bij S. en J. Luchtmans en C.C. van der Hoek, s. 33. (niem.).
- ↑ J.E. Gray: Synopsis of the contents of the British Museum. Wyd. 44. London: Woodfall, 1842, s. 16. (ang.).
- ↑ J.J. Fletcher. On the existence after parturition of a direct communication between the median vaginal cul-de-sac so-called, and the urogenital canal, in certain species of kangaroos. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 6 (24), s. 801, 1882. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 15. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 94–97. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 703–706. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dendrolagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 63–65. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 92. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 222, seria: North American Fauna. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-31]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
- ↑ T.F. Flannery, M.-J. Mountain & K.P. Aplin. Quaternary kangaroos (Macropodidae: Marsupialia) from Nombe rock shelter, Papua New Guinea, with comments on the nature of megafaunal extinction in the New Guinea highlands. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 107 (2), s. 79, 1983. (ang.).
