Powstanie wielkanocne
Tekst proklamacji odczytanej przez Pearse’a przed gmachem poczty | |||
Czas | 24–30 kwietnia 1916 | ||
---|---|---|---|
Miejsce | Dublin | ||
Wynik | kapitulacja rebeliantów | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
brak współrzędnych | |||
|
Powstanie wielkanocne (irl. Éirí Amach na Cásca, ang. Easter Rising) – wystąpienie zbrojne grupy powstańców w Dublinie 24 kwietnia 1916 roku.
Przebieg wydarzeń
W drugi dzień świąt wielkanocnych powstańcy (połączone siły Irlandzkich Ochotników i socjalistycznej Armii Obywatelskiej Jamesa Connolly’ego) opanowali gmach dublińskiej poczty oraz wiele innych budynków w mieście i proklamowali utworzenie Republiki Irlandii, której prezydentem został Patrick Pearse[1]. Nie uzyskali jednak poparcia ludności miasta. Przeciwko 2 tys. powstańców ruszyła brytyjska armia. Walki, podczas których gmach poczty i okolice zostały zniszczone ogniem artyleryjskim, trwały sześć dni. Ostatecznie okrążeni powstańcy skapitulowali. Powstanie kosztowało życie około 500 osób i okazało się totalnym niepowodzeniem. Większość Irlandczyków uznała powstańców odpowiedzialnymi za wielkie zniszczenia, jakich w trakcie walk doznał Dublin.
Pokonawszy powstańców przy poparciu lub milczeniu większości Irlandczyków, brytyjski rząd popełnił jednak ogromny błąd. W krótkim czasie straconych zostało 16 przywódców powstania (w tym Patrick Pearse i James Connolly). Egzekucje te wywołały oburzenie nie tylko w Irlandii, ale też w Wielkiej Brytanii i USA. Rząd brytyjski zmienił kolejnym 75 powstańcom wyroki śmierci na dożywotnie pozbawienie wolności, ale było już za późno. Mimo militarnej klęski powstańcy zwyciężyli propagandowo, zyskując sympatię milionów ludzi[1]. Wystraszeni Brytyjczycy aresztowali 2,5 tys. Irlandczyków, którzy w większości nie mieli nic wspólnego z powstaniem. To jedynie pogorszyło sytuację. Umiarkowane ugrupowania w Irlandii bardzo szybko straciły poparcie na rzecz radykałów. Najbardziej wzrosło poparcie dla Sinn Féin, która nie miała nic wspólnego z powstaniem, ale stała się głównym celem represji[1]. Michael Collins (jeden z powstańców) rozpoczął odbudowę Irlandzkich Ochotników, wkrótce przekształcając ich w Irlandzką Armię Republikańską (IRA). Chcąc powstrzymać radykalizację nastrojów, rząd ułaskawił powstańców i zaczął zwalniać aresztantów. Jednak działania te były spóźnione – większość Irlandczyków popierała już zwolenników walki o niepodległość.
Często powstanie to uznaje się za początek IRA, która zresztą przez cały okres swego istnienia uznaje się za armię powołanej wtedy republiki. Postawy tej nie zmieniło utworzenie w 1949 roku Republiki Irlandzkiej obejmującej 26 hrabstw, gdyż republika proklamowana przez powstańców w 1916 roku obejmowała wszystkie 32 irlandzkie hrabstwa (czyli dzisiejszą Republikę Irlandii i Irlandię Północną).
- Barykada w Dublinie podczas powstania
- Brytyjscy żołnierze za barykadą w Dublinie
- Irlandzcy jeńcy po stłumieniu powstania
- Zniszczone budynki w Dublinie
- Brytyjscy żołnierze szukający broni i amunicji wyrzuconej do Tolki po powstaniu
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Grzegorz Swoboda, Dublin 1916, Wyd. Bellona, Warszawa 2006, s. 300.
Linki zewnętrzne
- Ireneusz Smółka, Powstanie wielkanocne – Dublin 1916, www.ftp2.jaaz.pl
- PWN: 3961325, 3894658
- Britannica: event/Easter-Rising
- БРЭ: 2021419
- SNL: Påskeopprøret_-_i_Irland