Sphenovipera
Systematyka | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | zwierzęta | ||
Typ | strunowce | ||
Podtyp | kręgowce | ||
Gromada | zauropsydy | ||
Podgromada | diapsydy | ||
Nadrząd | lepidozaury | ||
Rząd | sfenodonty | ||
Rodzina | hatteriowate | ||
Podrodzina | Sphenodontinae | ||
Rodzaj | Sphenovipera | ||
Gatunki | |||
|
Sphenovipera – rodzaj sfenodonta z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae) żyjącego we wczesnej jurze na obecnych terenach Ameryki Północnej. Został opisany w 2005 roku przez Víctora-Hugo Reynoso w oparciu o niemal kompletną prawą żuchwę wraz z zębami (IGM 6076) odnalezioną w dolnej części dolnojurajskiej formacji La Boca w Kanionie Huizachal, w meksykańskim stanie Tamaulipas. Holotyp został zebrany w 1990 roku przez Jamesa Clarka z lokalizacji Jim's Joy[1].
Tylna część szczęk Sphenovipera jest stosunkowo krótka – u większości sfenodontów stanowi ona niemal połowę długości szczęk, podczas gdy u Sphenovipera tylko około 30%. Zęby znajdujące się w żuchwie były akrodontyczne. Z przodu szczęk znajdowały się dwa duże, zakrzywione ku tyłowi zęby przypominające kły, charakteryzujące się dużymi rowkami – cechą nieznaną wcześniej u sfenodontów. U helodermowatych i połozowatych mających uzębienie typu opisthoglypha, tego typu rowki są przeważnie uznawane za dowód na obecność aparatu jadowego. Skrócenie tylnej części szczęk umożliwiało około dwukrotnie szersze rozwieranie szczęk, niż u innych sfenodontów, prawdopodobnie Sphenovipera była w stanie szybko kąsać, co także wskazuje na jej jadowitość. Jeśli hipoteza ta jest poprawna, Sphenovipera byłaby pierwszym znanym jadowitym lepidozauromorfem nienależącym do łuskonośnych[1].
Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Reynoso Sphenovipera jest zaawansowanym sfenodontem należącym do grupy Sphenodontinae, prawdopodobnie najbliżej spokrewnionym z rodzajami Cynosphenodon, Sphenodon i Theretairus, jednak stopień pokrewieństwa pomiędzy nimi nie został dokładnie ustalony[1].
Nazwa Sphenovipera pochodzi od słów spheno, będącego odniesieniem do sfenodontów, oraz vipera, będącego łacińskim określeniem jadowitego węża, i oznacza „jadowity sfenodont”, co odnosi się do prawdopodobnej jadowitości Sphenovipera. Nazwa gatunkowa gatunku typowego, jimmysjoyi, została nadana dla Jamesa Clarka, którego ulubione miejsce w Kanionie Huizachal zostało przysypane kilkoma metrami skał podczas budowy autostrady z Tuli do Ciudad Victoria[1].