Wandalizm
![]() | Ten artykuł od 2010-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
KK z 1997 | |
Ciężar gatunkowy | występek |
---|---|
Przepis | art. 288 k.k. |
Kara | pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 |
Strona podmiotowa | umyślna w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym |
Odpowiedzialność od 15. roku życia | nie |
Typ kwalifikowany | tak |
Typ uprzywilejowany | ściganie na wniosek pokrzywdzonego |
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
KW z 1971 | |
Ciężar gatunkowy | wykroczenie |
---|---|
Przepis | art. 124 k.w. |
Kara | aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny |
Strona podmiotowa | umyślna w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym |
Odpowiedzialność od 15. roku życia | nie |
Typ kwalifikowany | nie |
Typ uprzywilejowany |
|
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
Wandalizm – umyślne niszczenie cudzego mienia, zwłaszcza publicznego[1][2]. Termin etymologicznie wywodzi się od nazwy germańskiego plemienia – Wandalów[a], którym przypisywano barbarzyńskie zniszczenie zdobytego Rzymu (w rzeczywistości nie zniszczyli oni miasta, a dokonali grabieży). W tym pejoratywnym znaczeniu, po raz pierwszy słowo wandalizm użyte zostało w XVIII-wiecznej Francji.
Niektóre wandalizmy mają podłoże kulturowe lub politycznie: np. identyfikacyjna grafika ścienna, której formą jest graffiti może np. stanowić oznaczenie terytorium, do którego pewna grupa (np. gang młodzieżowy albo szalikowcy) rości sobie prawa. Niekiedy (np. w Wikipedii) zachowanie kwalifikowane jest jako wandalizm w zależności od intencji autora[b].
Wandalizm z reguły przynosi wymierne szkody, a z racji masowego występowania szkody te bywają znaczne i powodują ubożenie firm i społeczeństw. Wandalizm jako przestępstwo albo wykroczenie jest przedmiotem zainteresowania prawa karnego i wykroczeń a jako masowe zachowanie patologiczne – kryminologii i psychologii społecznej. Definicja wandalizmu ma nieostry charakter: zniszczenie własności publicznej przez tłum pseudokibiców piłkarskich może być traktowane inaczej niż wybicie szyby w szkole przez uczniów; graffiti może być uznane za wandalizm lub sztukę w zależności od oceniającego. Pewne czyny mogą być społecznie sankcjonowane, np. niszczenie maszyn przez luddystów w XIX-wiecznej Anglii, zniszczenia dokonane w toku rewolucji i powstań, działań wojennych, niszczenie obrazów przez ikonoklastów, zniszczenie posągów Buddy przez talibów. Prawie zawsze efekt takiego postępowania nie jest trwały i po pewnym czasie pojawiają się czynniki dążące do przywrócenia stanu poprzedniego, co nie zawsze jest możliwe, zwłaszcza w przypadku zabytków.
W 1969 brytyjski socjolog Stanley Cohen sformułował klasyfikację wyróżniającą następujące typy wandalizmu[3][4]:
- zaborczy (acquisitive) – niszczenie mienia w celu uzyskania korzyści majątkowej, np. okradanie automatów z monet, instalacji z miedzianych kabli (np. sieci trakcyjnych), wykopywanie zwłok z grobów itp.;
- taktyczny (tactical) – mający zwrócić uwagę na czyjeś postulaty, np. zniszczenie szyby przez bezdomnego w celu spędzenia zimy w areszcie, zepsucie lampy, aby w ciemności móc dokonać włamania lub niszczenie mienia podczas niektórych akcji organizacji klimatycznych (np. Ostatniego Pokolenia);
- ideologiczny (ideological) – ma na celu osiągnięcie wyraźnego celu ideologicznego np. namalowanie antyrządowych haseł czy swastyki na murach budynku;
- mściwy (vindictive) – mający na celu rewanż za domniemaną krzywdę, np. przy zniszczeniu przedmiotu należącego do nasyłającego policję sąsiada lub zniszczenie mienia szkolnego przez niesprawiedliwie – w ich mniemaniu – ukaranych uczniów;
- zabawowy (play) – niszczenie mienia dla zabawy. Często wynika z ciekawości, nudów lub jest efektem namowy najczęściej młodej osoby, np. kto zbije najwięcej lamp ulicznych, przewróci najwięcej toalet publicznych lub pomaluje najwięcej ścian, tworząc wszelkiego rodzaju napisy (np. tagi);
- złośliwy (malicious) – powstaje przy wyrażeniu emocji takich jak złość i frustracja, np. zdemolowanie mienia przez kibiców po przegranym meczu czy zniszczenie narzędzi przez zdenerwowanych robotników.
Galeria
- Uszkodzony samochód w Warszawie – przykład wandalizmu zaborczego
- Zniszczony pomnik Zygmunta Berlinga w Warszawie – przykład wandalizmu ideologicznego
- Graffiti w toalecie w Helsinkach – przykład wandalizmu zabawowego
- Spalone skutery w Paryżu – przykład wandalizmu złośliwego
Zobacz też
![]() | Zobacz hasło wandalizm w Wikisłowniku |
![]() | Zobacz multimedia związane z tematem: Wandalizm |
Uwagi
- ↑ Osoba dopuszczająca się wandalizmów określana jest współcześnie mianem „wandala” (l.mn. „wandale”), natomiast członkowie plemienia Wandalów to Wandalowie – nazwa własna odmieniająca się w języku polskim inaczej niż rzeczownik „wandal”.
- ↑ Porównaj zasadę Wikipedii, gdzie zdefiniowano wandalizm: Wikipedia:Wandalizm.
Przypisy
- ↑ wandal – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ wandalizm – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2022-08-10] (pol.).
- ↑ StanleyS. Cohen StanleyS., Hooligans, vandals and the community: a study of social reaction to juvenile delinquency, 1969 [dostęp 2024-07-03] (ang.).
- ↑ MonikaM. Pałka MonikaM., Wandalizm miejsc kultu religijnego [online], Laboratorium Wolności Religijnej, 27 lipca 2021 [dostęp 2024-07-03] (pol.).